Тютчевиана

Статья о Тютчеве на марийском – Федор Тютчев

Федор Тютчев

Федор Иванович Тютчев (5 теле (декабрь) 1803 – 27 сÿрем (июль) 1873)

Кумдан палыме руш поэт, дипломат. Мÿнхеныште, Туриныште илен, Гейне, Шеллинг дене палыме лийын. Литератур илышыште моло дене пырля лийын огыл да шкенжым литераторлан шотлен огыл.

400 наре почеламутше аралалт кодын, шукыж годым тудо Россий нерген воза. Тютчевын икымше почеламутшовлак XVIII курымын йÿлаж дене шочыныт. 1830-шо ийлаште тудын почеламутышо романтизм шÿлыш дене авалтыныт. Тудо философий лирикым тарватен, тудын тÿн темыже айдемын пÿрымашыже, пÿртÿс нерген шонкалымаш. 1840-ше ийлаште икмыняр политик материалым воза, тушто Россий да Касвел эл коклаште вашкылым тарвата. 1850-ше ийлаште йöратымаш лирика ылыжеш, тудо йöратымашым шукыж годым туткар дене танасытара. Тиде пагытысе почеламутвлакым «Денисьева циклыш» чумырымо, молан манаш гын почеламутвлакым шке йöратыме енгаже Е.А. Денисьевалан пöлеклен. 1860-1870-ше ийлаште Тютчевын усталыкыштыже политик почеламутвлак ончылно лийыныт.

Ик эн кумдан палыме почеламут «Silentium!» - шып лияш ÿжмаш. Автор ойган палемда, ик айдеме вес еным нигунамат раш умылен огеш керт. Тютчевын почеламут корнылаже шукыж годым афоризмышке савырненыт: «Каласыме шонымаш шоя улеш», «Уш дене Российым умылаш огеш лий» да «Мыланна огеш кÿл мужедаш, кузе мемнан мутна шергылтеш».